BİYOGRAFİ (Yaşam Öyküsü)
Bir Bilim Adamının Romanı
Genellikle ünlü kişilerin hayatının tamamını yahut bir bölümünü ve eserlerini derli toplu bir bütün halinde tanıtan yazılara Biyografi (yaşam öyküsü) denir Biyografi türündeki yazılar gözlemden çok tanıtılacak kişinin hayat ve eserlerinin araştırılması, onlar hakkında bilgi toplaması sonucu yazılır.Biyografi yazıları kişisel anılara yahut araştırma sonucu elde edilen malzemelerin düzenlenmesiyle de yazılabilir.
Her döneme her mesleğe,her millete ait kişilerin biyografilerini veren eserlere evrensel biyografi,bir millete ait kişilerin biyografilerini verenlere ulusal biyografi,bir bölgeye mensup kişilerin biyografilerinin toplandığı eserlere bölgesel biyografi,belli bir mesleğe mensup kişilerin yer aldığı eserlere mesleki biyografi,belli bir dönemde yaşayanların hayat hikayelerinin verildiği eserlere de dönem biyografisi denir.
biyografi_ozellikleri(word belgesi)
YAŞAM ÖYKÜSÜ ÇEŞİTLERİ VE ÖZELLİKLERİ
1-KLASİK YAŞAM ÖYKÜSÜ:Bir kişinin yaşamını ve yaptığı işleri kısaca anlatan öykülere yaşam öyküsü denir.Bu yazılarda kişinin doğum,ölüm tarihleri ve yeri belirtilir.Öğrenimi,yaptığı görevler genel hatıralarıyla anlatılır ve varsa yapıtlarına da tarih sırasına göre değinilir.Bu tür kısa yaşam öyküsüne Osmanlıcada Tercüme-i Hal denirdi.Yazarların kitaplarının arkasındaki kısa yaşam öyküleri, antoloji ve ansiklopedilerde yer alan kişilerin yaşamlarıyla ilgili yazılar bir hal tercümesidir.
2-PORTRE:Yaşam öyküsünün bu türünde anlatılan kişinin kişiliğini oluşturan üstün nitelikler belirtilir.O kişinin duyguları, alışkanlıkları, onu başka kişilerden ayıran özellikleri anlatılır.Yusuf Ziya Ortaç’ın “Portreler “adlı eseri buna örnektir.
3-MONOGRAFİ(BİYOGRAFİK ROMAN,YAŞAM ÖYKÜSÜ ROMANI):Bir kişiyi özel yaşamını,yaşadığı çevre,yaptığı işler ve yapıtlarıyla birlikte kendi çağı içinde ayrıntılı olarak ele alan yapıtlara Monografi denir.Bu tür yapıtların yazılması için o kişiyle ilgili tüm bilgi ve belgelerin toplanması varsa yapıtlarının incelenmesi ve kişiliğinin çeşitli yönlerinin bilimsel bir tutumla anlatılması gerekir.Bütün bu araştırılanlar usta bir romancı diliyle anlatılmalıdır.
1-Şevket Süreyya Aydemir:Tek Adam,İkinci Adam
2-Tahir Alangu:Ömer Seyfettin- Ülkücü Bir Yazarın Romanı
3-Nezihe Araz:Dertli Dolap-Yunus Emre
4-Oğuz Atay:Bir Bilim Adamının Romanı
4- NEKROLOJİ:Ölen ünlü bir kişinin hemen ölümünden sonraki günlerde genellikle gazete ve dergilerde ölen kişinin yakın çevresinde yer alan kişiler tarafından onun üstün niteliklerin,erdemlerinin,çalışmalarının ve diğer özelliklerinin anı üslubuyla anlatıldığı yazılara denir.Bu yazılar bir anlamda öleni çok seven birinin öznel açıklamalarıdır.Bu tür yazarlara örnek olarak Yahya Kemal’in ölümü dolayısıyla kaleme alınmış şu yazıları verebiliriz:
1-Vehbi Cem Aşkun:İstanbul Aşığını Kaybetti
2-Nimet Behsuz:Büyük Şairin Arkasından
3-Cenap Gedikoğlu:Bir Dev Şair Göçtü
5-BİLİMSEL BİYOGRAFİ: Biyografik bilgilerin kronolojik bir sıra içerisinde alt başlıklar halinde onun dönemi içindeki konumunu,getirdiği yenilikleri, gösterdiği başarıları,eserlerini,eserlerinin değişik özelliklerini eleştirel bir tutumla belgelere, araştırma ve incelemelere dayalı olarak veren eserlere bilimsel biyografi denir.
Mehmet KAPLAN: Tevfik FİKRET, Hayatı-Sanatı-Eserleri
6-OTOBİYOGRAFİ:Bazı ünlü kişiler hayatta iken kendi hayat hikâyelerini yazmışlardır. Bu tip yapıtlara otobiyografi (öz yaşam öyküsü)denir.J.J. Rousseau: İtiraflar
Biyografi türü yazılar ayrıntılı bir şekilde öyküleyici bir anlatımla yazılır.
Biyografi türünün ilk büyük yazarı eski yunan edebiyatında Plutharkos’tur.Türk edebiyatında Tanzimat öncesinde Batılı anlamda yaşam öyküsü türüne rastlanmaz.Tanzimat öncesindeki Menakıpnameler (menkıbe name) tasavvuf büyüklerinin hayatını konu alır.Ancak bunlar efsanelerle birlikte anlatıldıklarından destansı özellik taşırlar. Önceleri biyografiler, genellikle kralların, büyük din adamlarının ya da olağanüstü kahramanlıklar göstermiş ki şilerin hayatıyla sınırlıydı. Bunların biyografilerinde genellikle onların gerçek özelliklerinin ve niteliklerinin yanında efsanevî, menkıbevî özellikleri de vurgulanırdı. Kahramanların yüceltilmiş kişilikleri o topluma bir özgüven aşılıyor, ayrıca model kişilikleri sunularak onlar gibi olunması salık veriliyor ve bazı hikmetli davranışlarıyla da ibretli dersler verilmesi amaçlanıyordu. Örneğin Tanzimattan önce klâsik Türk edebiyatında yazılan menakıb-nameler, tarikat büyüklerinin kerametlerle dolu olağanüstü hayatları verilir.Daha çok mesleklerine göre düzenlenmiş ve birden fazla kişinin biyografisinin yer aldığı tezkire, menakıb, vefeyat, devha, sefine, tuhfe, hadika, fihrist, silsilename, şa-irname, gazavatname, sicil gibi adlar altında birçok eser kaleme alınmıştır.
Vekayiname adı verilen tarihlerde yaşam öyküsü bilgileri vardır.Bunların yanı sıra Divan Edebiyatı’ndaTezkire adı verilen eserlerde şairlerin yaşamları anlatılır,şiirlerinden örnekler verilirdi.
Türk edebiyatında ilk biyografik eser Malik Bahşi’nin Feridüddin Atar’dan çevirmiş olduğu Tezküretü’l-Evliya adlı eseridir.Türk edebiyatındaki ilk tezkireyi Ali Şir Nevai ,Mecalisün-Nefais adıyla yazmıştır. Anadoludaki ilk tezkireyi ise
Sehi Bey ,Heşt Behişt adıyla kaleme almıştır.
Bazı biyografi yazarlarımızı şöyle sıralayabiliriz;
1-Mithat Cemal Kuntay:Namık Kemal
2-. Mithat Cemal Kuntay: İstiklal Şairi Mehmet Akif Ersoy
3-Abdulhak Şinasi Hisar::Yahya Kemal’’e Veda,Ahmet Haşim Şiiri ve Hayatı
4-Yakup Kadri Karaosmanoğlu:Ahmet Haşim ve Atatürk
5-Bahçet Necatigil
6-Şevket Süreyya Aydemir:Tek Adam,İkinci Adam
7-Sadettin Nüzhet Ergün
8-Asım Bezirci: Nazım Hikmet -Rıfat Ilgaz
BİYOGRAFİLERİN ORTAK ÖZELLİKLERİ
1-Belli bir plana uyularak yazılılır.
2-Kişi tüm yönüyle tanıtılır.
3-Açık,sade bir dil kullanılır
4-Biyografi yazılırken objektif(tarafsız) olmalıdır.
5-İyi bir belgesel özelliği taşımalıdırlar.
okunmusseker 